Nowe badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Cambridge pokazują, że ludzki mózg nie rozwija się liniowo; zamiast tego przechodzi znaczące zmiany strukturalne w kluczowych momentach życia – w wieku około 9, 32, 66 i 83 lat. Te punkty zwrotne zbiegają się z głównymi etapami życia i mogą zapewnić wgląd w schorzenia neurologiczne. W badaniu prowadzonym przez dr Alexę Mousley przeanalizowano skany MRI prawie 4000 osób, aby określić, jak zmieniają się połączenia nerwowe na przestrzeni życia.
Rozwój mózgu: pięć wieków transformacji
Ewolucja mózgu nie jest procesem płynnym; zachodzi w pięciu różnych fazach:
- Dzieciństwo (0-9 lat): Mózg ulega szybkiemu „utwardzeniu” sieci. Tworzą się i przecinają połączenia neuronowe, przy czym najsilniejsze przeżywają. Proces ten odzwierciedla wzorce wzrostu obserwowane od urodzenia do około 9 roku życia.
- Adolescencja (9–32 lata): Przebudowa mózgu postępuje w szybkim tempie, ale zmiany strukturalne utrzymują się na stałym poziomie między 9 a 32 rokiem życia. Okres ten zbiega się ze szczytowym występowaniem zaburzeń psychicznych, co sugeruje potencjalny związek między restrukturyzacją mózgu a podatnością psychiczną.
- Dorosłość (wiek 32–66): Rozwój mózgu ulega spowolnieniu, co prowadzi do okresu względnej stabilności funkcji poznawczych i osobowości. Ta faza wspiera sprawność umysłową niezbędną w karierze, rodzinie i życiu codziennym.
- Wczesne starzenie się (66–83 lata): Połączenia nerwowe słabną, powodując większą fragmentację mózgu i rozpadanie się na izolowane grupy. Etap ten wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju demencji, chociaż nie ustalono jeszcze bezpośredniego związku przyczynowo-skutkowego.
- Późne starzenie się (83–90 lat): Łączność stale się pogarsza, co powoduje, że mózg przestaje przetwarzać „szerszy obraz” i skupia się na izolowanych szczegółach.
Dlaczego wiek mózgu ma znaczenie
Zrozumienie tych zmian związanych z wiekiem ma kluczowe znaczenie dla podmiotów świadczących opiekę zdrowotną. Identyfikacja odchyleń od oczekiwanych wzorców może pomóc we wcześniejszym zdiagnozowaniu schorzeń neurologicznych i opracowaniu ukierunkowanych terapii. Naukowcy podkreślają, że im lepiej rozumiemy naturalną ewolucję mózgu, tym lepiej potrafimy odróżnić zdrowe starzenie się od oznak choroby.
Dorosłość zaczyna się dopiero w wieku 30 lat
Uderzającym odkryciem jest to, że „młodzieżowa” faza mózgu trwa do 32. roku życia. Zespół dr Moseleya odkrył spójne wzorce przebudowy połączeń nerwowych między 9. a 32. rokiem życia, co oznacza, że pełną dojrzałość mózgu osiąga się dopiero po trzydziestce. Jest to zgodne z powszechnym doświadczeniem wielu osób, które w tym okresie czują się pewniejsze i kompetentniejsze w swojej karierze, związkach i życiu osobistym.
Styl życia wpływa na zdrowie mózgu
Chociaż badanie zapewnia cenne ramy dla zrozumienia rozwoju mózgu, należy pamiętać, że indywidualne doświadczenia są różne. Czynniki takie jak ogólny stan zdrowia, styl życia, poziom stresu i wydarzenia życiowe mogą wpływać na funkcjonowanie mózgu w każdym wieku. Naukowcy podkreślają, że nawet w przypadku naturalnych punktów zwrotnych ludzie mogą znacząco wpłynąć na swoje samopoczucie poznawcze, przyjmując zdrowy tryb życia.
„Mózg jest niezwykle plastyczny i w każdym wieku mamy ogromny wpływ na to, jak dobrze myślimy i czujemy” – mówi dr Dana R. Connor, neuropsycholog w Henry Ford Health.
Badanie to podkreśla, że rozwój mózgu to dynamiczny proces z przewidywalnymi etapami, ale indywidualna odporność i zdrowy tryb życia mogą odgrywać kluczową rolę w utrzymaniu funkcji poznawczych przez całe życie.
